 |
|
|
|
| De
oude Maya-cultuur strekte zich uit van centraal Mexico tot
Honduras en omsloot ook delen van de gebieden die nu Guatemala,
Belize en El Salvador heten. Op het schiereiland Yucátan in
Mexico werden |
 |
| tientallen
steden gebouwd. Tegenwoordig zijn het toeristische attracties.
Het
klimaat is er warm en tropisch. Tegenwoordig beschouwen zich
|
|
|
|
ongeveer
zeven miljoen mensen als Maya. De meeste van hen wonen in Mexico.
|
 |
 |
GESCHIEDENIS
De eerste mensen die op het schiereiland Yucátan woonden, waren
jagers en verzamelaars. Ze leefden in kleine groepen als nomaden.
Deze eerste bewoners kwamen rond 9.000 v. Chr. aan. Het volk van
de Maya's verscheen veel later in Yucátan (rond 2.600 v. Chr.).
Ze werden sterk beïnvloed door de beschavingen van volkeren die
vóór hen op het schiereiland woonden, zoals de Olmec en de Izapan.
De cultuur van de Maya's verspreidde zich snel, mede doordat ze
allerlei nieuwe gereedschappen ontwikkelden. Er ontstonden stadstaten
van 5.000 tot 50.000 inwoners en ze maakten reusachtige tempels
om hun goden te eren. Deze bouwwerken lijken op piramides. De beroemdste
van deze tempels in Chichen Itza in Yucátan. De Maya-beschaving
beleefde zijn hoogtepunt rond het jaar 250.
Rond het jaar 900 begon de neergang van de Maya-beschaving. De redenen
hiervoor zijn onduidelijk. De Maya's in het zuidelijk gedeelte van
hun territorium verlieten rond deze tijd de steden. De Maya's uit
het noordelijke gedeelte werden rond 1200 onderdeel van de Toltec-samenleving.
Dit betekende het einde van de macht van de Maya-steden, hoewel
enkele van de stadstaten nog bestonden toen enkele eeuwen later
de Spanjaarden arriveerden. Na de teruggang van de grote Maya-steden
bouwden de Maya kleinschaliger nederzettingen. Het leven was hier
eenvoudiger. De grote steden waren binnen korte tijd overwoekerd
door de vegetatie.
De eerste contacten tussen Europeanen en de Maya's worden beschreven
in de notities van Christopher Columbus tijdens zijn vierde reis
naar Amerika in 1502. De bemanning van zijn schip zag enorme kano's
waar wel veertig mensen in pasten. Gedurende de 16e eeuw volgden
nog veel meer Spanjaarden en zij probeerden de Maya-cultuur volledig
te vernietigen. In tal van opzichten is ze dat gelukt. Met hun superieure
wapens oefenden de Spanjaarden een zware repressie uit. De Maya's
waren onderling verdeeld en bleken niet bestand tegen de ziektes
die de Europeanen meebrachten. Veel Maya's werden bekeerd tot het
christendom en de meeste sporen van de rijke Maya-cultuur werden
uitgewist. Er is bijvoorbeeld bekend dat de Maya's gedurende de
Middeleeuwen landkaarten gebruikten en boeken schreven. Hiervan
is niets overgebleven.
Het verzet van de Maya's tegen de vreemde overheersing gaat door
tot op de dag van vandaag. Recentelijk vonden er opstanden plaats
in Chiapas (Mexico) door boeren die zich uitgebuit voelen. De Mexicaanse
regering en de oorspronkelijke bevolking voeren moeizame onderhandelingen
over de toekomst van dit Mexicaanse gebied. |
|
|
|
RELIGIE
Vroeger dachten de Maya's (net zoals veel andere oude culturen)
dat de aarde plat was en dat er vier hoeken waren. Sommige Maya's
geloofden dat de aarde de rug van een enorme krokodil was die rustte
in een plas met waterlelies.
De Maya's geloofden dat de hemel uit vier lagen bestond en dat iedere
laag z'n eigen god had. De onderwereld, een koude plek vol onheil,
bestond uit negen lagen. Ze geloofden dat de zon en de maan, geholpen
door de goden, bij hun ondergang door de onderwereld kwamen. Er
werd verondersteld dat er goden huisden in de bergen en heuvels.
Priesters waren verantwoordelijk voor het onderwijs en de rituelen.
Ze mochten trouwen en hierdoor was het mogelijk dat ze door hun
zoons werden opgevolgd. De priesters waren ook verantwoordelijk
voor de rituele bloedaflaat en menselijke offers. De bloedaflaat
was een belangrijk onderdeel van veel rituelen. Het bloed werd geofferd
aan de goden om hen te voeden en tevreden te stellen. Het offeren
van mensen was ook gebruikelijk. Gevangenen, slaven en talrijke
kinderen werden gedood om de goden te behagen. Vooral wezen en onwettige
kinderen werden hiervan het slachtoffer.
De Maya's geloofden dat de mensen die stierven door een grot de
onderwereld bereikten. Koningen werden echter herboren als hemelse
goden. Gewone mensen die doodgingen werden onder de vloeren van
hun huizen begraven en hun mond werd gevuld met voedsel voor de
reis. Belangrijke Maya's werden echter gecremeerd.
De traditionele religie van de Maya's bestaat ook tegenwoordig nog,
maar vaak zijn er nu wel elementen uit het christelijk geloof in
opgenomen. Niettemin geloven veel Maya's - net zoals vroeger - in
de invloed van de kosmos en dat ze door middel van rituelen hun
goden eer moeten betonen. De zon wordt nu in verband gebracht met
het christelijke geloof in God en Jezus en de maan met de Maagd
Maria.
|
|
|
|
SAMENLEVING,
ECONOMIE EN POLITIEK
De Maya-wereld bestond uit vele stadstaten. De inwoners hadden hun
taal, religie en gebruiken gemeen. Er werden weliswaar mensen ritueel
geofferd, maar in het algemeen was de cultuur van de Maya's minder
gewelddadig dan de andere grote culturen van die periode. Ook brachten
de Maya's relatief veel kunst voort.
De oude Maya's kapten en verbrandden een gedeelte van het bos om
op deze plek landbouw te bedrijven. Dit maakte een einde aan hun
zwervend bestaan en er ontwikkelden zich steden op deze plekken.
Hun belangrijkste gewassen waren maïs bonen, pompoenen en tabak.
De samenleving van de Maya's was ingericht volgens een strenge hiërarchie.
De Maya's gebruikten het Caribische gebied om de verschillende delen
van hun rijk met elkaar te verbinden. Rond 300 v. Chr. ontwikkelden
de Maya's een zeehandelsroute. De volgende eeuwen verhandelden machtige
handelaren die de beschikking hadden over enorme kano's producten,
zoals zout, dierenvellen, veren, cacao, goud, honing, kleding en
messen. De handelaren hadden zelfs hun eigen god en beschermheer:
Ek Chuah.
De Maya's vormen tegenwoordig een minderheid in Midden-Amerika en
ze zijn voortdurend het slachtoffer van politieke onderdrukking.
De welvaart onder hen is meestal gering en veelal hebben ze geen
toegang tot het onderwijs of de gezondheidszorg.
Veel Maya's in Guatemala zijn als gevolg van burgeroorlogen, gewelddadige
conflicten en het optreden van doodseskaders hun land ontvlucht.
Duizenden Maya's kwamen om het leven. Anderen moesten de wijk nemen
omdat grote houtfirma's delen van het regenwoud kapten en hiermee
de Maya's hun woongebied ontnamen. De meeste vluchtelingen belandden
in de Verenigde Staten, Mexico en Canada. |
|
|
|
CULTUUR
De oude Maya-cultuur was bijzonder hoog ontwikkeld. De Maya's waren
bijzonder bedreven in het maken van aardewerk, textiel en beeldhouwwerken.
Hun architectuur spreekt ook vandaag de dag nog tot de verbeelding.
Hun talrijke tempels, piramides en paleizen werden prachtig versierd
en vormen nu belangrijke bezienswaardigheden voor toeristen. De
door de Maya's gemaakte textiel is geliefd over heel de wereld.
De samenleving van de Maya's was bijzonder vooruitstrevend. Ze beoefenden
wetenschap, zoals wiskunde, medicijnen en astronomie. Zo ontwikkelden
ze bijvoorbeeld het concept van het getal nul en verschillende wiskundige
theorieën.
De taal van de Maya's kreeg zijn neerslag in een bijzondere soort
hiërogliefen. Ondanks het feit dat er nu overal in Midden-Amerika
Spaans gesproken wordt, heeft de oorspronkelijke taal overleefd
en wordt nog steeds door Maya's gesproken. |
|
 |
|
|
|
| "The
Big Myth" © Distant Train 2002 |
